Truy xuất nguồn gốc nông sản: Không chỉ là công nghệ, mà còn là đạo đức

he-thong-truy-xuat-nguon-goc-nong-san-5-1-1753182745.jpg

Truy xuất nguồn gốc – Hành trình minh bạch hóa chuỗi giá trị nông sản

Một quả cam ngọt lành trên bàn ăn có thể đã trải qua hành trình dài từ vườn cây, qua bàn tay người nông dân, thương lái, nhà máy đóng gói, đơn vị vận chuyển, siêu thị… trước khi đến được tay người tiêu dùng. Trong hành trình ấy, mỗi mắt xích đều để lại dấu vết. Truy xuất nguồn gốc không chỉ là truy tìm “hành trình logistics” của một sản phẩm, mà còn là cách để người tiêu dùng nhìn thấy sự tử tế ẩn sau từng công đoạn sản xuất.

Đã qua rồi cái thời người mua chỉ cần biết “món này có ngon không”. Giờ đây, họ quan tâm: “Ai trồng ra sản phẩm này? Có dùng hóa chất độc hại không? Có bóc lột sức lao động không? Có làm hại môi trường không?” Truy xuất nguồn gốc vì thế không chỉ là công cụ công nghệ, mà còn là tấm gương soi vào đạo đức sản xuất.

Truy xuất nguồn gốc nông sản đồng nghĩa với việc theo dõi và nhận diện nguồn gốc của một đơn vị nông sản trong toàn bộ quá trình từ sản xuất, chế biến đến phân phối. Từ việc gieo giống, chăm sóc cây trồng, thu hoạch cho đến các bước sản xuất và phân phối, truy xuất nguồn gốc nông sản đảm bảo rằng người tiêu dùng có được thông tin đầy đủ về nguồn gốc và quá trình sản xuất của sản phẩm.

Truy xuất không chỉ để biết, mà để tin

Trong bối cảnh thị trường toàn cầu ngày càng đề cao các giá trị xanh - sạch - minh bạch, khái niệm ESG (Môi trường - Xã hội - Quản trị) đang trở thành “giấy thông hành” bắt buộc cho nông sản Việt nếu muốn đi xa. Nhưng nếu chỉ chăm chăm vào mã QR, vào blockchain, vào phần mềm, thì chúng ta đang tiếp cận vấn đề một nửa.

Một nửa còn lại - chính là niềm tin. Và niềm tin không thể mua bằng công nghệ. Niềm tin phải được xây bằng đạo đức nghề nghiệp - từ người nông dân đến doanh nghiệp, từ hợp tác xã đến nhà quản lý.

Thế giới đã có những mô hình mà truy xuất nguồn gốc không chỉ nhằm mục đích thương mại. Ở Nhật, nhiều trang trại hữu cơ cho học sinh đến thăm vườn, tự tay thu hoạch và hiểu được hành trình của bữa cơm. Ở châu Âu, nhiều sản phẩm ghi rõ tên người nông dân, phương pháp canh tác, thậm chí kèm lời cam kết đạo đức. Đó không phải là kỹ xảo tiếp thị, mà là sự minh bạch của lòng tin.

Truy xuất là cam kết trách nhiệm với đất và người

Một bản truy xuất tốt không chỉ liệt kê tên giống, thời điểm phun thuốc hay đơn vị vận chuyển. Nó còn thể hiện triết lý sản xuất: có tiết giảm hóa chất không? Có bảo vệ đất đai, nguồn nước không? Có tôn trọng quyền lợi người lao động không?

Đó chính là nơi đạo đức bước vào. Làm sao để người trồng lúa không trộn lẫn giống cũ vào giống mới? Làm sao để người đóng gói không gian dối tem nhãn? Làm sao để doanh nghiệp không “ngụy trang” cho các vùng nguyên liệu kém chất lượng?Truy xuất nguồn gốc, vì thế, không chỉ là một hệ thống kỹ thuật, mà còn là một hệ thống giá trị.

Truy xuất nguồn gốc nông sản không chỉ nâng cao niềm tin người tiêu dùng, mà còn là công cụ chiến lược giúp Nhà nước và xã hội quản lý hiệu quả hơn:

Bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng và doanh nghiệp; chống hàng giả, hàng nhái.Hỗ trợ cơ quan quản lý trong phát hiện, xử lý vi phạm về chất lượng và an toàn thực phẩm.Tăng khả năng giám sát và phản ứng nhanh khi có sự cố liên quan đến nguồn gốc sản phẩm.

Với vai trò như một “chứng minh thư” minh bạch cho nông sản, tem truy xuất nguồn gốc đang mở ra hướng đi đột phá cho ngành nông nghiệp Việt: tăng năng suất, giảm rủi ro, hiện đại hóa sản xuất và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

ESG không phải trò chơi của doanh nghiệp lớn

Rất nhiều người nghĩ ESG là việc của “ông lớn” xuất khẩu đi châu Âu, châu Mỹ. Nhưng thực tế, đạo đức và minh bạch là điều bất kỳ ai làm nông nghiệp cũng nên có – vì nó liên quan trực tiếp đến niềm tin người tiêu dùng trong nước. Khi người dân thành thị bắt đầu “quét mã” để biết rau mua từ đâu, họ cũng mong mỏi thấy sự tử tế nơi người trồng.

Từ góc độ này, ESG chính là con đường để làm nông sản sạch bền vững. Là “ngọn đèn đạo đức” soi lối cho chuỗi giá trị minh bạch từ trang trại đến bàn ăn.

Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng về thực phẩm an toàn, ngon và dinh dưỡng, các doanh nghiệp đã áp dụng công nghệ hiện đại vào quy trình sản xuất nông sản. Việc tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế như GlobalGap và VietGAP kết hợp với quy trình truy xuất nguồn gốc nông sản giúp tạo ra những sản phẩm nông nghiệp sạch và cạnh tranh. Nhờ đó, người tiêu dùng có thể yên tâm và tự tin lựa chọn những sản phẩm đáng tin cậy và chất lượng.

Một lời nhắn gửi đến những ai đang làm nông sản

Công nghệ có thể giúp ghi lại dữ liệu. Nhưng chỉ đạo đức mới khiến dữ liệu đó trở thành đáng tin cậy. Muốn sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam vươn ra thế giới và vững vàng trong lòng người tiêu dùng, chúng ta cần nhiều hơn những con tem truy xuất - cần một hệ sinh thái đạo đức xuyên suốt chuỗi cung ứng.

Đó là lúc ta không chỉ “truy xuất để bán hàng”, mà “truy xuất để làm đúng”. Truy xuất nguồn gốc - con đường của minh bạch, của lòng tin, và trên hết, của đạo đức sản xuất bền vững.

Trong bối cảnh truy xuất nguồn gốc nông sản trở thành yêu cầu cấp thiết về an toàn thực phẩm và minh bạch chuỗi cung ứng, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách nhằm hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã và nông dân thực thi hiệu quả, như:

Nghị định số 57/2018/NĐ-CP: Tập trung khuyến khích đầu tư vào nông nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi để các hợp tác xã, doanh nghiệp xây dựng và áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc thông qua các hình thức liên kết sản xuất – tiêu thụ.Nghị định số 98/2018/NĐ-CP: Hỗ trợ phát triển liên kết chuỗi giá trị trong sản xuất và tiêu thụ nông sản, thúc đẩy các mô hình có khả năng đảm bảo minh bạch nguồn gốc và gia tăng giá trị nông sản Việt.Hệ thống văn bản chuyên ngành: Gồm Luật An toàn thực phẩm (Điều 54, 55), Thông tư số 74/2011/TT-BNNPTNT và Thông tư số 03/2011/TT-BNNPTNT của Bộ NN&PTNT – quy định cụ thể về truy xuất và thu hồi thực phẩm nông, lâm, thủy sản, góp phần tiệm cận các tiêu chuẩn quốc tế.

Những chính sách này không chỉ củng cố hành lang pháp lý, mà còn là đòn bẩy chiến lược giúp nông nghiệp Việt Nam phát triển theo hướng xanh – sạch – minh bạch, bền vững và hội nhập sâu rộng với thị trường toàn cầu./.